Peak oil και κρίση

Πριν κάποιο καιρό είχα ανεβάσει μία δημοσίευση σχετικά με το ζήτημα του peak oil (ανώτατο σημείο πετρελαϊκής παραγωγής) και τον τρόπο που μπαίνει από το γνωστό ντοκιμαντέρ The end of Suburbia και την σχετική βιβλιογραφία. Μου είχε φανεί τότε ένα αρκετά ξεκάθαρο θέμα και προσπάθησα να πλησιάσω με έναν κριτικό τρόπο. Έτσι στο τέλος της δημοσίευσης μπήκαν κάποια ερωτήματα τα οποία για καιρό έμειναν αιωρούμενα.

Τον τελευταίο καιρό με όλη αυτή την συζήτηση με την κρίση διάβασα και μου έκανε εντύπωση ένα σχετικό άρθρο του Καφετζή με τίτλο The peak oil complex, Commodity, Fetishism and Class Struggle το οποίο τουλάχιστον πρέπει να ενισχύει την διστακτικότητα με την οποία πρέπει κανείς να αντιμετωπίζει την τάση του peak oil. H βιβλιογραφία του peak oil είναι ελλιπής και απλουστευτική ως προς την σύνδεση ενεργειακού ζητήματος και κοινωνίας ενώ κρίνεται ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποπροσανατολιστικά προς το ευρύ κοινό και να φανεί εχθρική ως προς οπτικές ανταγωνιστικές στο καπιταλιστικό σύστημα.

Το άρθρο του Καφεντζή παρουσιάζει το peak oil ως άλλη μία ρητορική για το πώς αυτός ο καπιταλισμός δεν μπορεί να στηρίξει την σύγχρονη παγκόσμια κοινωνία και μας οδηγεί σε μία μακρά κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Από την μία μεριά η οπτική του peak oil φαίνεται, με μία πρώτη ματιά, να αποτελεί ένα κριτικό εργαλείο απέναντι στον καπιταλισμό. Όμως σε τελική ανάλυση μπορεί να φτάσει να χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογήσει επιθέσεις σε κοινωνικά δικαιώματα στο όνομα του «να ξεφύγουμε από την ενεργειακή κρίση».

H βιβλιογραφία για το peak oil αποτελείται από α) έναν εμπειρικό υπολογισμό της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου περίπου τα τελευταία 150 χρόνια β) μία εξήγηση για το πώς η καμπύλη δείχνει την εξέλιξη της πετρελαϊκής παραγωγής για περίπου 300 χρόνια γ) μία «αύρα» πολιτικής αντίδραση σε όλο αυτό.

Η κριτική του Καφεντζή στο σύμπλεγμα του peak oil μπορεί με σύντομο τρόπο να συνοψιστεί στα παρακάτω σημεία:
1) To άθροισμα των καμπύλων ξεχωριστών χωρών με σκοπό να εξαχθεί μία παγκόσμια καμπύλη δεν είναι απαραίτητα τέτοια καμπύλη. Επίσης δεν βάζει πουθενά την ιστορία (ταξικοί αγώνες και αγώνες ιθαγενών) στην διαμόρφωση αυτών των καμπυλών.
2) Πώς μπορεί να είναι τόσο σίγουροι οι υποστηρικτές του peak oil για το αναπόφευκτο της καμπύλη χωρίς να συμπεριλαμβάνει στην διαμόρφωσή της την αβεβαιότητα που προκύπτει από τις αλλαγές στην επιστημονική γνώση, την τεχνολογία και την ανθρώπινη εφευρετικότητα;
3) Η ρητορική του peak oil έχει ένα στυλ πατροναρίσματος και αυστηρότητας. Είναι ένας λόγος κυρίως για εναλλακτικές μορφές ενέργειας χωρίς μία εναλλακτική κοινωνία. Μία κοινωνία όπου έστω θα κυριαρχούν οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας δεν θα είναι απαραίτητα μία πιο ελεύθερη κοινωνία.
4) Τελευταίο και πιο σημαντικό: Η βιβλιογραφία του peak oil παρουσιάζει το πετρέλαιο ως σημαντικό λόγω μίας αντικειμενικής αξίας χρήσης που έχει και όχι ως κάτι που αξιολογείται από κάποιους άλλους ανάλογα με την θέση που έχει στο σύστημα. Μία θέση που έχει να κάνει με την λειτουργικότητά του στην εκμετάλλευση της εργατικής τάξης από την οποία προέρχονται και τα κέρδη της πετρελαϊκής βιομηχανίας. Τo peak oil παρουσιάζει τον καπιταλισμό ως ένα πράγμα, έναν ενεργειακό μηχανικό σχηματισμό και όχι ως κοινωνική σχέση. Αντίθετα ο Καφετζής υπογραμμίζει σε όλο αυτό το παιχνίδι την σημασία του πετρελαιοπαραγωγού προλεταριάτου, της στρατηγικής των καπιταλιστών και τις επιθυμίες των εισοδηματιών.

Απορία: Δεν κατάλαβα αυτό που λέει στο τέλος ότι θα απειληθεί με ιδεολογικό κάλυμμα το peak oil «η νέα στροφή της ταξικής πάλης που ενώνει τις εργατικές τάξεις στην λατινική αμερική, την αφρική, την ασία με κυβερνήσεις καταναλωτών και εθνικές οργανώσεις». Και γενικότερα όλα αυτό περί πετρελαιοπαραγωγού προλεταριάτου και του ρόλου του μου είναι ασαφές.

Επίσης θεωρώ ότι μία πολύ καλή ανάλυση για το ζήτημα του πετρελαίου βρίσκεται στο βιβλίο της Ομάδας RETORT με τίτλο Καταπονημένες Δυνάμεις: Kεφάλαιο και Θέαμα στη νέα εποχή του πολέμου, εκδόσεις των ξένων. Το 2ο κεφάλαιο του βιβλίου με τίτλο Αίμα για το Πετρέλαιο; επιτίθεται στο γνωστό σύνθημα της αμερικάνικης αριστεράς Νο blood for oil το οποίο, σύμφωνα με τουσ συγγραφείς του, συμβάλει στην μυστικοποίηση του πετρελαίου, προσφέρει μία οικονομίστικη εξήγηση της ιστορίας και παραμένει παγιδευμένο σε μία οπτική των κοινωνικών διαδικασιών με όρους «καλού και κακού».