Tέτοιες μέρες πριν ένα χρόνο βίωσα μία από τις πιό ψυχοφθόρες εμπειρίες που υπάρχουν, αυτή της διάλυσης μίας συλλογικότητας. Θεωρώ ότι το μοίρασμα τέτοιων εμπειριών, που συνήθως μένουν θαμμένες κάτω από το χαλάκι των συλλογικών μας εστιών, μπορεί να φανεί χρήσιμο για το άνοιγμα ενός διαλόγου που σκοπό έχει να υπάρξει γόνιμος για ανάλογα μελλοντικά εγχειρήματα αλλά και γενικότερα για το πώς διαχειριζόμαστε εσωτερικές κρίσεις στις συλλογικότητές μας. Έτσι λοιπόν θέλω να βάλω μερικά σημεία σε σχέση με αυτό. Η συμμετοχή στο κίνημα και το πώς αυτό επηρεάζει-καθορίζει διαφορετικές επιλογές και στάσεις ζωής είναι ένα κεντρικό σημείο αυτού του θέματος.
Η στεγαστική κολλεκτίβα στην Φάμπρικα Υφανέτ θεωρώ ότι υπήρξε μία από τις πιο ειλικρινείς προσπάθειες συλλογικής ζωής που έχουν λειτουργήσει τα τελευταία χρόνια στην ελλάδα. Όντας αρχικά εξωτερικός παρατηρητής στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της έχτισα μέσα μου ένα μεγάλο σεβασμό για τον κόσμο που έστησε αυτή την κατάσταση, την ενεργητικότητα με την οποία την επένδυσε, την δουλειά, την προσωπική κατάθεση, τα όνειρα και τις επιθυμίες. Εκείνο τον καιρό αποτελούσε μία πηγή ελπίδας για κόσμο που την γνώριζε και με τον τρόπο της μετέδιδε το μήνυμα ότι «μπορούμε να ζήσουμε διαφορετικά στην καθημερινότητά μας». Άλλα θετικά στοιχεία του εγχειρήματος έχουν υπάρξει η επιλογή του να μιλήσει δημόσια με εκδηλώσεις και αφίσες για το πρόταγμα της συλλογικής ζωής, ο αξιοσέβαστος τρόπος με τον οποίο ξεπέρασε δύσκολες εσωτερικές καταστάσεις και κυρίως ο πλουραλισμός των προσωπικοτήτων, ηλικιών, στάσεων ζωής και πολιτικών απόψεων των ανθρώπων που την αποτελούσαν. Αυτό το τελευταίο το εννοώ, και πρέπει να τονιστεί, από την άποψη ότι δε μιλάμε για μία «νεανική» φάση ούτε για μία κατάσταση καταληψιακής συγκατοίκησης αλλά για μία δομή που αποτελείται από διαφορετικούς ανθρώπους από τους οποίους πολλοί φτάνουν ή και έχουν ξεπεράσει τα 30 και αντιμετωπίζουν με διαφορετικούς τρόπους τα ζητήματα και τις αντιφάσεις της ηλικίας.
Ήταν η διάλυση της συλλογικότητας μία φυσική διαδικασία γήρανσης αυτού του συλλογικού πλαισίουή μία πορεία όπου έγιναν κάποια λάθη που θα μπορούσαννα αποφευχθούν και να ξεπεραστεί η κρίση;
- Κατά την γνώμη μου, η κατάσταση στη στέγης εξελίχθηκε από ένα ζήτημα σχετικά με την λειτουργία της σε μία συνθήκη σύγκρουσης με νικητή και ηττημένο. Στις συλλογικότητες που λειτουργούμε η διαδικασία της ομοφωνίας παρουσιάζει πολλά προβλήματα. Το συγκεκριμένο δεν αντιμετωπίστηκε ως πρόβλημα διαδικασίας αλλά αποτέλεσε αφορμή για την έκφραση μίας πολιτικής διαφωνίας. Δεν θεωρώ ότι τα περιεχόμενα των πολιτικών διαφωνιών που εκφράστηκαν υπήρξαν εχθρικά αλλά δίνω ιδιαίτερη έμφαση στο ότι δυναμιτήστηκαν από το βάρος των ηγετικών προσωπικοτήτων και την ιστορία της σύγκρουσής τους. Ο τρόπος που ξεκίνησε η συζήτηση (με ένα «βαρύ, πολεμικό, εν θερμώ» χαρακτήρα) και οι χειρισμοί που έλαβαν χώρα είχαν ως αποτέλεσμα την αποβολή ενός ατόμου και τη σταδιακή αποσύνθεση του εγχειρήματος. Στην συγκεκριμένη περίπτωση θεωρώ ότι η ευθύνη μοιράζεται αφενός στους άμεσα εμπλεκόμενους, οι οποίοι δεν προστάτεψαν την συλλογικότητα από το να γίνει έδαφος της σύγκρουσής τους και αφετέρου στην υπόλοιπη συνέλευση που δεν αναζήτησε την δικιά της αυτόνομία και που, σε ένα βαθμό κρύφτηκε πίσω από το δάχτυλό της ή/και βιαστήκε να βγάλει συμπεράσματα. Θεωρώ ότι πολλά θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά αν υπήρχε κατακτημένη μία εμπειρία για το πώς λειτουργούν τέτοιου χαρακτήρα και έντασης κρίσης στο εσωτερικό των συλλογικοτήτων και πώς αντιμετωπίζονται. Μία λύση, απέναντι σε μία τόσο σκληροπυρηνική κατάσταση, θα μπορούσε να ήταν η απομάκρυνση των συγκρουόμενων πλευρών για ένα διάστημα από το εγχείρημα μέχρι να ισορροπήσει και να πάρει την κατάσταση στα χέρια του.
- Κεντρικό άξονα του κειμένου έχει η έννοια της ομοφωνίας ως συστατικό στοιχείο της δομής της ομάδας. Μιλώντας για ένα εγχείρημα συλλογικής ζωής θεωρώ ότι το ζήτημα και η προβληματική της ομοφωνίας πάει πολύ πιο βαθιά από τα πιο συνηθισμένα του κομμάτια (π.χ. της ισοκατανομής του χρόνου ομιλίας μεταξύ των συμμετεχόντων) και αγγίζει τα πιο ευαίσθητα και ουσιαστικά των συμπεριφορών που αναπτύσσουμε, του τρόπου που αντιμετωπίζουμε ο ένας τον άλλον, τις στάσεις και τους ρόλους που υιοθετούμε (και ενίοτε ταυτιζόμαστε), το συλλογικό έδαφος στο οποίο πατάμε και καλλιεργούμε (των συζητήσεων που γίνονται ή δεν γίνονται, των ζυμώσεων, των σχέσεων που αναπτύσσονται).
- Η συλλογικότητα σταδιακά άνοιξε σε κόσμο με διαφορετικά σκεπτικά. Αυτό θα μπορούσε να συνεχίσει να είναι δημιουργικό αν υπήρχε μία διαδικασία αναστοχασμού και αυτοκριτικής η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε δημιουργικότητα και σε γόνιμες συγκρούσεις που δεν θα εκδηλώνονταν με αυτό τον τραυματικό τρόπο.
- Ένα βασικό ζήτημα το οποίο οδήγησε σε προβλήματα ήταν η έλλειψη μίας γενικότερης συζήτησης για τις διαφορετικές «φάσεις» ζωής που μπορούν να συνυπάρξουν στο ίδιο στεγαστικό εγχείρημα. Οι διαφορές στην οικογενειακή, οικονομική και εργασιακή κατάσταση είναι ζητήματα που μία αντιεξουσιαστική συλλογικότητα οφείλει να κατανοεί και να συμμερίζεται αν θέλει πραγματικά να λειτουργεί με ομοφωνία (1). Θεωρώ ότι για καιρό διαιωνίζονταν μία υπόρρητη δέσμευση σε κάτι δεν είχε κοινά συζητηθεί και σχηματοποιηθεί.
- Η δυσανάλογη συμμετοχή των κοριτσιών στη συλλογικότητα αποτέλεσε πρόβλημα το οποίο αν και είχε τεθεί στο παρελθόν (επιφανειακά όσο μπορώ να κρίνω) δεν αντιμετωπίστηκε σοβαρά. Δε χρειάζεται νομίζω να θεωρητικολογήσω για τη σημασία της ισορροπημένης παρουσίας των φύλων σε μία κοινή κατάσταση ώστε να αποφεύγεται η κυριαρχία στερεοτύπων, από όποια μεριά και αν προέρχονται, που δρουν καταπιεστικά ως προς το άτομο. Παράδειγμα μίας τέτοιας «αντρικής», δυστυχώς ευρέως ενσωματωμένης στην κουλτούρα μας, άποψης είναι η ταύτιση της «κοπέλας» με αυτά που λέει «ο δικός της». Αυτό οδήγησε σε ασφυκτικό εγκλωβισμό στην έκφραση απόψεων από τα κορίτσια, περιόρισε συζητήσεις και έφτασε τελικά να υποβαθμίσει την ίδια την συνέλευση θεωρώντας μέλη της ως «δεδομένα», αποτελώντας και αφορμή για την κρίση που ακολούθησε.
- Οι μικρόκοσμοι στους οποίους λειτουργούμε τείνουν να επιβάλλονται. Μεγάλη βαρύτητα στη διάλυση της συλλογικότητας θεωρώ ότι έπαιξε η κυριαρχία ρόλων, στάσεων και συμπεριφορών που εντείνουν την ενοχικότητα και τον εγωκεντρισμό. «Η άποψη που έχει ο άλλος για εμένα» συχνά δημιουργεί συνθήκες ετεροκαθορισμού και σχέσεις εξάρτησης. Θεωρώ ότι ένα από τα βασικά μελήματα ενός εγχειρήματος συλλογικής ζωής θα έπρεπε να είναι μία διαδικασία αυτομόρφωσης για την αντιμετώπιση αρνητικών συναισθημάτων που μπορεί να εγκλωβίζουν το άτομο δυνητικά (2). Θεωρώ, επίσης, ότι το υπερβολικό ψυχολογικό βάρος της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου (3) συνέβαλε στην όξυνση ανταγωνιστικών καταστάσεων.
- Θεωρώ ότι η στάση της άρνησης να αντιμετωπίζουμε πολιτικά τα ζητήματα που μας πόνεσαν είναι μέρος της ίδιας κουλτούρας που σε «δύσκολες» περιόδους αποπολιτικοποιεί τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τα ζητήματα και μας κάνει να περιστρεφόμαστε γύρω από τις πιο στοιβαρές προσωπικότητες ως «θεατές». Αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα που, κατά την γνώμη μου, έχει τις ρίζες του σε μία «αντρική» κουλτούρα που αρνείται να κάνει αυτοκριτική και να παραδεχτεί λάθη και φορτώνει το βάρος των ενοχών στον απέναντι.
(1) Για περισσότερα σε σχέση με την ομοφωνία και την λειτουργία της δες το www.omofonia.blogspot.com και κατέβασε το σχετικό έντυπο από εδώ http://www.anarxeio.gr/b-t-archive/uploads/Commonwheel_-_Consensus_gr.pdf
(2) Υπάρχουν διάφορες τεχνικές από ασκήσεις θάρρους μέχρι δραστηριότητες εναλλαγής ρόλων που, κατά την γνώμη μου, είναι βασικό να διερευνηθούν. Αξίζει, ίσως, να σημειωθεί ότι τέθηκε.
(3) Ας το πούμε η μετεξεγερσιακή περίοδο όπου οι εγωισμοί και η πεποίθεση ότι τελικά «εγώ έχω δίκιο» όλων είχαν φτάσει στο απόγειο
Υ.Γ. Κάθε τέλος όμως και μία καινούργια αρχή ! ;
Με ή χωρίς εμάς, όλα συνεχίζονται
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου