Πριν κάποιο καιρό διάβασα ένα ενδιαφέρον άρθρο που το συζήτησα ωραία με μερικούς φίλους. Σκεφτόμουν να γράψω από καιρό κάτι σχετικό στο μπλόγκ αλλά αυτό το κάλεσμα όλων των μπλόγκερς να γράψουν κάτι για το περιβάλλον με βρήκε απροετοίμαστο. Σκέφτηκα "γιατί να γράψω κάτι τέτοιο τώρα? ποιοί είναι αυτοί που το καλούν και με ποιά λογική? Δεν έχω γνώμη και πολύ θα ήθελα να ακούσω κάποιες απόψεις.
Τέλος πάντων επιστρέφω στο άρθρο. O τίτλος του είναι «Αnthropocentrism Vs Non-anthropocentrism: Why Should We Care?» και είναι ένα άρθρο περιβαλλοντικής ηθικής που πραγματεύεται την αντιπαράθεση του ανθρωποκεντρισμού με τον μη-ανθρωποκεντρισμού.
Μου άρεσε ότι το άρθρο δεν θέτει στο κέντρο του με ισχυρό τρόπο την αντιπαράθεση του ανθρωποκεντρισμού με τον μη-ανθρωποκεντρισμό αυτή καθέ αυτή αλλά αφήνει ανοιχτό το αν θα πρέπει ένα από τα δύο (ή και οτιδήποτε) να μπαίνει στο κέντρο μίας σκέψης. Μου άρεσε επίσης που το συμπέρασμά του δεν είναι να πάρει μία ξεκάθαρη θέση για την μία ή την άλλη προσέγγιση αλλά να δείξει ότι ο ανθρωποκεντρισμός ο οποίος είναι μία πολύ πλούσια θεωρία με ποικίλες φιλοσογικές τάσεις κλπ έχει κάποια κενά, δεν αρκεί για να εξηγήσει σήμερα το "γιατί να νοιαζόμαστε για τον φυσικό κόσμο". Αυτή η ηπιότητα που το διακρίνει μου είναι οικεία γιατί θεωρώ ότι από την μία ο ανθρωποκεντρισμός στην είναι τόσο ισχυρός ώστε χρειάζεται μικρές χαραμάδες κριτικής για να αρχίσει να σπάει σιγά σιγά. Από την άλλη (καλώς ή κακώς) έχω συνδέσει πολλές ισχυρά βιοκεντρικές τάσεις με στερεότυμένες και απομονωμένες σκέψεις.
Το όχημα που χρησιμοποιεί το άρθρο για να εισάγει την σκέψη του είναι ότι μία θεωρία δεν κρίνεται μόνο από τις πολιτικές προτάσεις και τις δράσεις που απορρέοουν από την αποδοχή της. Μία θεωρία κρίνεται από τα ηθικά ερωτήματα που μας θέτει για το «πως πρέπει να αισθανόμαστε». Και συνεχίζει συνδέοντας την θεωρία που ασπαζόμαστε και την σύνδεσή της με τα συναισθήματα που μπορεί να έχουμε για την φύση. Όταν λές σε κάποιον ότι τον αγαπάς, η δήλωσή σου δεν περιορίζεται στα 1, 2,3, ...10 οφέλη τα οποία σου προσφέρει σε εσένα αυτός ο άνθρωπος. Το συναίσθημα της αγάπης όπως και του σεβασμού προεκτείνονται και πέρα από την χρησιμότητα του άλλου προς τα εσένα. Έτσι η "αγάπη για την γη", "ο σεβασμός για το ποτάμι" είναι συναισθήματα που αν τα νοιώθουμε, ή κυρίως αν θέλουμε να τα νοιώθουμε, αν τα προτάσουμε, τότε ξεπερνάμε τα όρια μίας ανθρωποκεντρικής οπτικής. Κάπως έτσι καταλήγει ότι ο ανθρωποκεντρισμός έχει κενά και δεν πρέπει να μας αφήνει ικανοποιημένους.
Η συζήτηση με μία φίλη μου έδωσε μία άλλη οπτική. Αρχικά διαφωνεί ότι οι δύο κοσμοαντιλήψεις οδηγούν στις ίδιες πρακτικές (παρα μόνο συμπτωματικά ίσως), θέση την οποία υποστηρίζει το άρθρο. Συμφωνώ με αυτό. Συνεχίζει λέγοντας ότι το άρθρο δίνει την εντύπωση ότι ενώ υποστηρίζει τον μη-ανθρωποκεντρισμό, παίζει ένα ρητορικό παιχνίδι, που ίσως σχετίζεται με το γεγονός-όπως το αναφέρει- ότι δεν είναι δημοφιλής λογική και δεν έχει πέραση στους διαχειριστές της εξουσίας που είναι ούτως ή άλλως ανθρωποκεντριστές. Τέλος βλέπει στο στήσιμο του κειμένου μια ενσωματωμένη αίσθηση υποτέλειας, που την ωθεί να ξεκινήσει από ισχυρές ανθρωποκεντρικές αφετηρίες (π.χ. τα άκυρα και ανιστόρητα που λέει για την ανύπαρκτη μεταφυσική πίσω από τον ανθρωποκεντρισμό) τις οποίες παρουσιάζει αλλά δεν συζητάει, για να καταλήξει σε μια πολύ ασθενή και έμμεση υποστήριξη του μη-ανθρωποκεντρισμού.
